Door Nico de Leeuw Stel je voor: je staat onder de douche, masseert je favoriete shampoo in je haar, en spoelt met tevredenheid het schuim weg. Wat je niet ziet zijn de microplastics, piepkleine plasticdeeltjes die met het water afstromen. Ze zijn misschien met het oog niet zichtbaar, maar wel overal aanwezig en niet zonder gevaar.
De Plastic Soup Foundation ontdekte al dat negen van de tien populaire cosmeticaproducten deze deeltjes bevatten. Het wordt gebruikt om zalven, crèmes, shampoos en scrubs smeerbaarder, glimmend(er) of stroperig te maken. Via het doucheputje komen ze in het riool terecht en daarna in rivieren en de oceaan. Vrij recent onderzoek[1] wijst op de aanwezigheid van microplastics in menselijke organen, waaronder bloed, longen en placenta. Een Italiaanse studie vond microplastics in de slagaders van meer dan de helft van 257 patiënten, wat geassocieerd werd met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Daarnaast waarschuwt weer ander onderzoek[2] dat het inademen van microplastics kan leiden tot spijsverterings-, ademhalings- en voortplantingsproblemen.
Niet volwaardig
Volgens de industrie zijn deze microplastics onmisbaar. Ze geven producten precies die textuur en uitstraling die consumenten verwachten. Zonder hen zou het product niet ‘volwaardig’ zijn. Maar deugt een verzorgingsproduct nog wel als het bijdraagt aan de vervuiling van ecosystemen? De Griekse filosoof Aristoteles zou daar zijn bedenkingen bij hebben. Zo leerde hij ons dat alles een doel heeft (telos). Ons handelen hoort bij te dragen aan het goede leven, het welzijn van zowel individu als gemeenschap. Hij zou de cruciale vraag stellen: is het werkelijk ons doel om er iets glimmender en/of gladder uit te zien ten koste van het leven in zee? Of om producten vol kunstmatigheid als ‘essentieel’ te beschouwen, terwijl we de aarde en ook onze gezondheid systematisch ondermijnen?
Schone schijn
Voor Aristoteles is deugdzaam handelen de sleutel. Deugden als matigheid, verantwoordelijkheid en praktische wijsheid (phronèsis) vormen het morele kompas van een goede samenleving. Microplastics toevoegen vanwege esthetische voorkeuren, zonder transparantie over de gevolgen, is handelen zonder kompas. Het is de schijn van zorg, zonder de deugd van zorg. Of met andere woorden: het is niet genoeg om eruit te zien of je goed doet. Je moet het ook zijn.
Het advies van de Griekse filosoof zou zijn dat bedrijven zich niet moeten laten leiden door winst of oppervlakkige perfectie, maar door het streven naar een werkelijk goed product: een dat verzorgt zónder schade aan mens of natuur aan te richten. Consumenten die er graag fris en er glimmend uit willen zien, zouden zich af moeten vragen: wat verzorgt mij en wat schaadt ondertussen iets of iemand anders? Wat laat een glans op mijn huid achter, maar een litteken op de aardbol?
Wat écht belangrijk is
De oplossing ligt niet in nóg harder roepen hoe fout iets is, maar in het opnieuw scherp krijgen van wat écht belangrijk is. We hoeven niet nóg meer trucjes of regels te bedenken om goed gedrag af te dwingen, we kunnen ons beter afvragen ‘waarom doen we wat we doen?’ Door ons handelen kunnen we bijdragen aan het welzijn van de samenleving. Transparantie hoort daar ook bij. In plaats van greenwashing kunnen cosmeticabedrijven beter open en eerlijk zijn over de ingrediënten in hun producten. Verzwijgen of vaag zijn over microplastics is onethisch, omdat het oordeelsvermogen van burgers wordt ondermijnd.
De PlasticFreeFuture-app
Om hoopvol te eindigen, de dagen van gemakzuchtig consumeren zijn nu geteld. Sinds deze maand maak ik gebruik van de nieuwe app die De Plastic Soup Foundation heeft ontwikkeld: De PlasticFreeFuture-app. Als je echt om de natuur geeft heb je nu gereedschap in handen om je eigen keuzes te controleren zonder daarbij je te laten gijzelen door marketing of PR activiteiten. Geen tijd om etiketten te ontcijferen, omdat je na het werk nog ff de super induikt? Geen idee of jouw shampoo microplastics bevat? Geen probleem. Eén foto van het product en de app vertelt je of je kiest voor schoonheid en veiligheid of schijnheiligheid. Daarnaast kun je plasticvrije alternatieven vinden middels de app, zodat je altijd een verantwoorde keuze kunt maken. Daarmee kun je gemakkelijk je leefstijl aan te passen en zelf een bijdrage leveren aan een plasticvrije toekomst.
[1] ‘Microplastics tot human health?. Scientific research into how plastics affect the body is in its early days’, Financial Times, 25-11-2024, H. Mance.
[2] ‘Your Tea Bag Might Be Shedding Billions of Microplastics’, Health, J. Anderson, 19-01-2025
