Op het Haagse Binnenhof bestaat een grote behoefte aan betrouwbaarheid en ethiek. Het bestuur van de Tweede Kamer onder leiding van voorzitter Khadija Arib wil graag dat er een toezichthoudend orgaan komt, dat waakt over de integriteit van de volksvertegenwoordigers. Volgens de PvdA-politica is dat nodig omdat een gebrek aan integer gedrag de waardigheid van het parlement kan beschadigen. In haar ogen wordt er in de samenleving steeds kritischer gekeken naar de wijze waarop politici zich gedragen. De firma Binnenhof is overigens al langere tijd op zoek naar mogelijkheden om de integriteit te verbeteren. Tot nu toe hebben eerdere initiatieven weinig zoden aan de dijk gezet. Dat aandacht voor integriteit broodnodig is, zal niemand ontkennen. Tenslotte is gedrag dat niet integer is dodelijk voor het vertrouwen van de kiezers. Dit zijn enkele voorbeelden naar aanleiding van de laatste Politieke Integriteitsindex (PI-index) die de Volkskrant onlangs heeft gepubliceerd.
Integriteit politici
VVD’er Klaas Dijkhof kwam in opspraak omdat hij onterecht bepaalde reiskosten vergoed zou krijgen, naast het wachtgeld bovenop zijn salaris. Thierry Baudet(FvD) stuurde een tweet de wereld in over Marokkanen, die goede vriendinnen van hem in de trein hadden lastiggevallen. Het bleken Nederlandse treinconducteurs. “Maar dat hadden wel Marokkanen kunnen zijn.” Verder liet hij na in het geschenkenregister een vlucht met een privévliegtuig te vermelden. Henk Otten werd uit FvD gezet, op verdenking van verrijking. Theo Hiddema(FvD) ontving een te hoge onkostenvergoeding en ook Dion Graus (PVV) maakte zich hieraan schuldig.
Kamerlid Wybren van Haga (VVD) maakte het wel heel erg bont. Door vermeende vergeetachtigheid werden neveninkomsten niet opgegeven en hij werd ook nog eens met een flinke slok alcohol op achter het stuur betrapt. Verder bleek hij nog steeds actief bij zijn vastgoedbedrijf, ondanks de afspraak dat niet te doen. Anne-Will Duthler (VVD) werd het gesprek van de dag toen in de publiciteit kwam dat haar adviesbureau had geadviseerd over wetgeving waar ze zelf als Eerste Kamerlid over moest stemmen. Op de lijst met nevenfuncties was dit niet vermeld. En ook Tweede Kamerlid Isabelle Diks (GroenLinks) kwam in opspraak vanwege een vergoeding.
Lobbycratie
Daarnaast is er nog een belangrijke activiteit die in Den Haag wordt gebezigd met ethische kanttekeningen: de lobbycratie. Het politiek hoogste beslisorgaan, de Eerste Kamer, zit vol met politici die vaak ook als lobbyisten voor meerdere organisaties actief zijn. Door een zetel in de Eerste Kamer kan een politicus zelfs een hoger uurtarief voor het lobbywerk vragen. Ook Tweede Kamerleden en lijstrekkers van politieke partijen zijn vaak actief als lobbyist.
Ethische blindheid
Het gewenste integriteitscollege krijgt nog een flinke kluif, als het doorgaat. Want naast laakbaar gedrag en deze lobbypraktijken is er sprake van nóg een fenomeen waardoor politici het belang van de burgers uit het oog verliezen. Iedere politicus, ook op gemeentelijk niveau, zit namelijk in diverse netwerken. Vanaf dag één dat iemand lid wordt van zo’n netwerk, worden de contacten binnen het netwerk intensiever. Het belang van het netwerk telt steeds meer en men identificeert zich er steeds meer mee. Daarin speelt men elkaar de bal toe in plaats van aan de belangen van de burgers te denken. Dit gebeurt overigens niet altijd bewust, want er treedt een soort ethische blindheid op. Wie hier meer over wil weten, kan een interview over lobbycratie bekijken en beluisteren op het multimediale platform Café Weltschmerz. Willeke Slingerland, die onderzoek heeft gedaan naar corruptie, wordt in dit gesprek geïnterviewd door journalist Syp Wynia. Het is ontluisterend om te horen hoe politieke besluitvorming vaak tot stand komt.
Een toontje lager
Wat in Den Haag maar niet wil doordringen, is dat burgers het principe van quid pro quo – voor wat, hoort wat – al lang doorhebben. En dat politici hiermee ook nog eens het verkeerde voorbeeld geven als het gaat om integriteit en betrouwbaarheid, is de burgers ook duidelijk. Het mooie van social media is dat dit steeds meer wordt ontmaskerd.
Serieus genomen worden
Het initiatief van Khadija Arib is goed bedoeld en kan zeker fungeren als stok achter de deur. Als het doorgaat, zou het goed zijn om het ook in de Eerste Kamer te introduceren. Maar het gaat in eerste instantie natuurlijk om de intrinsieke motivatie van een politicus om zowel als persoon en als volksvertegenwoordiger betrouwbaar te willen zijn. Daarbij is zeggen wat je doet en doen wat je zegt niet voldoende. Je moet ook een moreel kompas volgen. Gezien de actuele voorbeelden is dat een behoorlijke uitdaging, want dit vraagt vooral om meer verdieping in ethiek en het regelmatig trainen van de morele spieren. Datgene wat je ervoor terugkrijgt, is echt de moeite waard: vertrouwen en als politicus serieus genomen worden door de kiezers. Deze blog is eerder gepubliceerd op costumertalk.nl.
