Er is goed nieuws en dat is dat je nieuws zelf kunt maken! In deze blog vind je de top 13 van belangrijke nieuwscriteria. Een praktische handleiding voor mensen met durf, die niet wachten tot een journalist belt maar zelf het initiatief nemen om anderen (journalisten maar ook nieuwsburgers) te vertellen waarom je op aarde bent. Maak je zelfs nieuws dan zullen vervolgens anderen dat weer gaan doorvertellen. Er doen zich bij vrijwel elke organisatie voldoende nieuwskansen voor om onderwerpen of gebeurtenissen op een gewenste manier onder de aandacht te brengen. Je moet ze wel zien, anders ga je ze nooit verzilveren. Maar hoe doe je dat? Wat is nieuws en wat interesseert de journalist, waardoor hij besluit ergens aandacht aan te besteden? Wat zijn de criteria die de nieuwswaarde van een gebeurtenis bepalen?
Meerdere definities
In de blog ‘De definitie van nieuws bestaat’ zijn verschillende uitspraken gedaan over wat nieuws is door mensen werkzaam in de journalistiek. Daaruit wordt duidelijk dat onder het begrip ‘nieuws’ veel kan vallen. In feite kan alles nieuws zijn, het heeft namelijk ook te maken met de interpretatie van degene die het nieuws ontdekt of wil maken. Vertaald naar de praktijk zijn er wel meerdere nieuwscriteria die je als ingrediënten kunt gebruiken om je ‘nieuwsmaaltijd’ op smaak te bengen. Hieronder zijn de belangrijkste op een rijtje gezet:
1. Afstand
Gebeurt iets veraf of dichtbij: Een huis dat in Zimbabwe wordt opgeblazen is hier geen groot nieuws, een opgeblazen huis in Nederland wel. Een paar ongelukken op een kruispunt in een dorp is voor de landelijke pers geen nieuws, voor het plaatselijke huis-aan-huisblad wel.
2. Afwijkend van het normale
Wijkt iets af van het normale: een kind dat even aan de aandacht van een ouder ontsnapt, is geen nieuws. Een zesjarig kind dat de kuierlatten neemt en zelf met de trein van Maastricht naar Amsterdam gaat wel. Een hond die een man bijt is geen nieuws, een man die een hond bijt wel. Het verbreken van records is ook nieuwswaardig. Denk bijvoorbeeld aan de Ten Craziest World Records.
3. Actualiteit
Is het actueel? In 2014 is de oorlog in Oekraïne actueel, de Tweede Wereldoorlog niet. Is het actueel te maken? In 2014 is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Dat is aanleiding om over deze oorlog te berichten. Als in het nieuws komt dat er een specifieke epdemie dreigt uit te breken, dan zullen al snel medische klachten van mensen nieuws worden (ook al heeft het uiteindelijk niks te betekenen).
4. Belangrijk of concurrentie
Is iets belangrijk? In hoeverre iets belangrijk is, hangt ook af van het overige nieuws. Het overlijden van oud-wielrenner Gerrie Knetemann door een hartstilstand tijdens een wielertraining, zou normaal gesproken landelijk voorpaginanieuws zijn geweest. Dat werd het niet, want die dag, 2 november 2004, werd het nieuws gedomineerd door de moord op filmmaker en columnist Theo van Gogh. Van de andere kant bekeken: als het komkommertijd is en er gebeurt vrijwel niets, dan maak je een grotere kans met onderwerpen die normaal geen aandacht zouden krijgen.
5. Voor de eerste keer
Gebeurt iets voor de eerste keer? Het uitbrengen van de eerste smartphone was nieuws. Als eerste de dam in Amsterdam zien vol te krijgen met vijftigduizend naakte mensen, zal alle televisieprogramma’s halen. Ook voor de eerste keer het regeringsgebouw inpakken met een paars doek wordt nieuws, daarna neemt de kans af dat het (uitgebreid) wordt opgepakt.
6. Trends
Wordt het een hype? Als veel mensen tijdelijk meedoen aan een nieuwe trend is dat nieuws, zoals het meedoen aan de Ice Bucket Challenge voor de spierziekte ALS. Als zelfs Bill Gates meedoet, moet het toch wel heel bijzonder zijn. Maar het kan ook kleding betreffen of producten. Bedrijven die zelf trends zetten zijn ook goede makers van nieuws, denk aan Apple.
7. Omvangrijk
Is het omvangrijk? Honderdduizend mensen die een festival bezoeken is nieuws, net als demonstraties die complete pleinen vullen of kilometers lange optochten. Denk ook aan rituelen of tradities waar complete dorpen aan meedoen. Bijvoorbeeld in het plaatsje Buñol in de buurt van het Spaanse Valencia, wordt elke laatste woensdag van augustus het tomatenfestival gehouden. Twee uur lang bekogelen deelnemers elkaar met een gigantische hoeveelheid tomaten. Beelden van dit evenement komen elk jaar weer voorbij in het journaal.
8. Begrijpelijk
Is het duidelijk en makkelijk te begrijpen? Als het erg ingewikkeld is, pakken media het niet op. Het verhaal dat je naar journalisten stuurt, moet daarom altijd kort en bondig zijn met een kernachtige omschrijving waar het over gaat. Het liefts ook nog eens beeldend geschreven en ondersteund met beeldmateriaal, zodat men een goede voorstelling van zaken kan maken. Veel wetenschappelijk en juridisch nieuws wordt daarom versimpeld weergegeven (soms tot ergernis van wetenschappers en juristen).
9. Maatschapelijk relevant voor mensen/groepen
Is het maatschappelijk relevant? Een aanpassing van het zorgstelsel is nieuws. Als door een begrotingstekort de wetgeving op de uitkeringen verandert, kan dat het hele land in rep en roer brengen. Als er plannen in de maak zijn, waardoor huidige systemen gaan veranderen, kan dat gevolgen hebben voor grote groepen mensen. Des te groter de mogelijke veranderingen, des te hoger de nieuwswaarde.
10. Emotie en sensatie
Mensen zijn dol op emotie en sensatie. Een bekende voetbaltrainer die ruzie krijgt met een speler tijdens de training. Prinses Maxima die uitglijdt en haar jurk scheurt of een boze demonstrant die met verf gooit tijdens een debat in de Tweede Kamer. Al in wetenschappelijk onderzoek naar nieuwscriteria gedaan in de jaren zestig worden deze twee beschreven als de belangrijkste bepalers van nieuws. De Telegraaf is niet voor niets de best gelezen krant van Nederland.
11. Bekende persoonlijkheden
Gaat het om een bekend persoon? Zodra mensen bekend zijn bij een groot publiek hebben ze een hoge nieuwswaarde. In hun leven hoeft maar weinig te gebeuren of ze staan in de spotlights. Daarom zijn maatschappelijke organisaties zoals goede doelen dol op een Bekende Nederlander als ambassadeur, want als die een kunstje wil doen, levert dat publiciteit op. ‘Hond bijt man’ is geen nieuws, tenzij het een bekende Nederlander is en hij of zij door de beet met ernstige verwondingen in het ziekenhuis wordt opgenomen.
12. Human interest
Human interest heeft, in tegenstelling tot zaken van politiek en economisch belang, betrekking op gewone menselijke gevoelens en omstandigheden. Met human interest verover je alle regionale en lokale kranten en omroepen en kun je een gewenste boodschap met een sterk emotionele lading overbrengen. Voorbeelden: vrijwilligers die al heel lang actief zijn; een jongetje van twaalf jaar dat de aftrap mag doen van een plaatselijke voetbalderby, omdat hij door een hartkwaal nooit meer mag voetballen; een meisje van tien jaar dat een poëziewedstrijd wint en de prijs uitgereikt krijgt door de Dichter des Vaderlands; de oudste inwoner van Wormerveer die stopt met collecteren, of een leefbaarheidsambassadeur die zijn eerste ervaringen vertelt in de flat waar hij woont.
13. Beschikbaarheid
Voor TV geldt nog: Is beeld beschikbaar? Als er geen beelden van zijn, wordt het lastig voor nieuwsredacties om er aandacht aan te besteden. Ook moeten tv-makers in de mogelijkheid zijn opnames te maken van een specifiek onderwerp. De camera kan niet altijd op het juiste moment op de juiste plek zijn.
Nieuwscriteria cheklist
De opsomming van nieuwscriteria is niet uitputtend. Er zijn er nog meer. Het is ook niet zo dat nieuws per definitie negatief is, zoals vaak wordt gesteld. Wel is een negatieve gebeurtenis vaak eerder nieuwswaardig dan een positieve gebeurtenis. Dat er vliegtuigen opstijgen is geen nieuws, dat er een neerstort wel. Ook al kan nieuws alles zijn en is er geen eensluidende definitie, er valt wel dus wel degelijk wat te zeggen over enkele criteria die de nieuwswaarde van een verhaal kunnen vergroten. Eerder genoemde punten zou je als een soort checklist kunnen gebruiken. Je hebt er geen universitaire studie voor nodig om ermee aan de slag te gaan. Een kwestie van een gezond verstand en gewoon beginnen. Alvast succes toegewens
