Een jaar na de ramp met vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne vliegen dagelijks nog steeds tientallen passagiersvliegtuigen over oorlogsgebieden. De NOS kwam er middels onderzoek achter dat dit onder meer het geval is boven Mali, Zuid-Sudan en de Sinaï-woestijn. Ook KLM en Air France vliegen daar, terwijl deze maatschappijen tot zeer kort geleden dit krachtig ontkenden.
Lange neus
In februari 2015 zei KLM-topman Pieter Elbers in een interview met de NOS dat KLM niet over deze conflictgebieden vliegt. Maar kort ervoor, daarna en ook nog recentelijk heeft de KLM wel boven de Sinaï gevlogen. Toen de NOS de KLM met de feiten confronteerde, bleek de neus ineens erg lang. Een woordvoerder gaf toe dat de vluchten wel degelijk worden uitgevoerd, maar op veilige hoogte en volgens de veiligheidsvoorschriften. Een deuk in het imago (en dus vertrouwen) van een uitermate communicatiebewust bedrijf, dat notabene een voorloper is op het gebied van social media en daarmee zelfs diverse prijzen in de wacht sleepte. Vervolgens overtreedt KLM de belangrijkste communicatiewet die luidt dat je nooit mag jokken. Kennelijk is er ook een oorlog gaande in het luchtruim. Er heerst een keiharde concurrentiestrijd tussen vliegtuigmaatschappijen om te overleven. De KLM heeft het sowieso niet gemakkelijk, omdat er een flinke reorganisatie wordt doorgevoerd. Er moeten een hoop collega’s (waaronder ook goed betaalde managers) op straat worden gezet. Alle piloten die overblijven hebben een keer flink moeten slikken en een deel van hun salaris ingeleverd.
Prijsvechter Ryanair
Een van de nadrukkelijk aanwezig maatschappijen in deze concurrentiestrijd is de Ierse prijsvechter Ryanair, die ook negatief in het nieuws kwam, maar dan op een andere manier. Ryanair bleek ook na hoger beroep geen gelijk te krijgen van de rechter inzake drie uitzendingen van het KRO-programma Brandpunt Reporter (2013) over misstanden die bij de prijsvechter zouden plaatsvinden. Het gerechtshof in Amsterdam bepaalde dat de KRO niet onrechtmatig en ook niet onzorgvuldig heeft gehandeld. Dat vond de rechtbank vorig jaar ook al. Personeel van Ryanair trok in de programma’s van Brandpunt Reporter aan de bel over dubieuze maatregelen om zo veel mogelijk kosten te besparen, zoals met minder brandstof aan boord vliegen dan eigenlijk wenselijk is. Ook voelden piloten zich gedwongen achter de stuurknuppel te kruipen, terwijl ze door ziekte of vermoeidheid niet goed in staat waren te vliegen. De makers van het tv-programma spraken met deze medewerkers op basis van anonimiteit.
Piloten onder druk
Om zich zo scherp mogelijk in de markt te zetten heeft Ryanair kennelijk een blinde vlek ontwikkeld voor het feit dat wanneer je medewerkers niet correct en fastoenlijk behandelt, dit tegen je gaat werken. Niets blijft tegenwoordig nog binnenskamers, en de manier waarop je je eigen personeel behandelt, straalt uiteindelijk af op de buitenwereld. De schade die je hiermee kunt oplopen, is niet te berekenen. Het kan zo maar einde oefening betekenen. Ook is er bij Ryanair geen commprof geweest die de leiding het dringende advies heeft gege-ven om niet naar de rechter te stappen, zeker wanneer het gaat om een journalistiek tv-programma waarin notabene je eigen medewerkers een hoofdrol spelen en hoor en wederhoor wordt toegepast. In plaats van de signalen op te pakken en er wat aan te gaan doen, recycel je negatief nieuws door tot twee keer toe naar de rechter te stappen. Drie jaar oude koeien uit de sloot halen is op z’n zachtst uitgedrukt een beetje onhandig.
Pay to fly
Behalve het niet respectvol omgaan met personeel, waardoor de veiligheid in het gedrang komt, kwam recentelijk ook in het nieuws dat Ryanair zich schuldig maakt aan uitbuiting van jonge onervaren plioten. Uit onderzoek van de Universiteit van Gent, uitgevoerd in opdracht van de Europese Commisie, bleek dat vooral jonge piloten bij prijsvechters als Ryanair en Norwegian Airways geen traditioneel arbeidscontract hebben. Deze piloten hebben vaak een hoge studieschuld en moeten vlieguren maken om überhaupt in aanmerking te kunnen komen voor een contract. Prijsvechters zoals Ryanair maken daar handig gebruik: zo beginnen piloten bij Ryanair en Norwegian Airlines met een schuld aan het bedrijf, die zij aflossen door de eerste twee jaar voor niets te werken, de zogenoemde pay to fly-construc-tie. Uitzicht op een vaste baan is er voor de studenten ook niet: de jonge vliegers worden volgens de pilotenvakbond VNV, na verloop van tijd weer ingeruild voor anderen, die vervolgens ook weer moeten betalen. Diverse Europarlementariërs vinden dat de pay-to-fly constructies verboden moeten worden. Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu liet in mei in het radioprogramma Reporter weten dat ook zij vindt dat de arbeidsconstructies door Brussel zouden moeten worden aangepakt.
Interessant dilemma
Jan en Nico zijn best wel nieuwsgierig naar hoe lekker commprofs in hun vel zitten die werkzaam zijn bij Ryanair. Mengen ze zich in disscussies betreffende eerder toegelichte keuzes of communiceren zij alleen over deze besluiten? Worden zij vroegtijdig over deze besluiten geïnfomeerd? Het is volledig te begrijpen dat je om te overleven soms scherpe en allesbehalve populaire keuzes moet maken. Beslissingen nemen kan ook heel complex zijn, omdat er met veel factoren rekening moet worden gehouden. Maar in hoeverre moet of mag dit ten koste gaan van waarden en normen, bijvoorbeeld de manier waarop we als mensen met elkaar omgaan? Het dilemma waar commprofs bij Ryanair vrijwel elke dag mee worden geconfronteerd is interessant; overleven waarbij veel is veroorloofd versus het behouden van geloofwaardigheid en vertrouwen. De manier van overleven waarvoor is gekozen zorgt namelijk voor een sterk afbreukrisico van je reputatie. En als deze down the drain gaat, is de kans dat je het niet overleeft vele malen groter.
Mislukte schilderpoging
Veel organisaties zijn nog steeds aan het zenden, ze werken toe naar een of ander ideaal toekomstbeeld en denken dat je dit kunt orkestreren. Voor hen is er slecht nieuws: je kunt tegenwoordig niks meer verbloemen of regisseren, uiteindelijk komt alles uit. En dat gebeurt steeds sneller. Misschien nog wel het mooiste voorbeeld om dit te illustreren is een ongeluk op de luchthaven van Hong Kong eerder dit jaar. Een Airbus van Thai Airways gleed van de landingsbaan af waarbij veertien mensen gewond raakten. De maatschappij gaf medewerkers de opdracht om zo snel mogelijk het logo met zwarte verf over te schilderen om zodoende reputatieschade te voorkomen. Een getuige die snel ter plekke was besloot geduldig het juiste moment af om van deze ‘wegmoffelactie’ een nieuwsfoto te maken die vervolgens de hele wereld over ging. Daar gaat je goede naam!
